Herkese nasılsın sorusunun anlamsızlaştığı günlerden selamlar. Depremlerin ikinci haftasında, yeni yeni bir şeyler konuşabilmeye, belki biraz tebessüm etmeye başlıyoruzdur. Her zaman yapmamız gereken sorgulamaları, yaşadığımız kötü olayların etkisiyle daha fazla yapıyoruz belki. Her zamankinden daha üzgün ve öfkeliyiz.

Adana ve Adıyaman'daki gönüllülüklerim sırasında, zihnim ben istemeden birçok farklı sekmeler açtı. Bir yanda müthiş bir acı yaşanıyor, diğer yanda insanların birbirine nasıl yakınlaştığına, tek yürek olduğuna şahitlik ediyorsun. Sivil toplum kuruluşları ülkeyi yönetiyor; ''Pek çok güzel insan, pek çok yerlerde var amma; neden hep böyle oluyor bilmem ki…'' diyorsun kendi kendine. Neşen yok oluyor. Umutlanıp bir tebessümle, hayatına devam etmen gerektiğin gerçeği yüzüne çarpıyor; ama bir dilekle: ''Her zaman yardım et.''

Gönüllülükten döndüğümde unutmak istemediğim yararlı içerikleri bir araya topladım. Birçok başlıkta, sürekli güncellenecek yararlı bağlantılar bulabilirsiniz. Psikoloji sayfasında depremzedeler için ücretsiz psikolojik destek veren platformlar da bulunuyor; ihtiyaç duyan ve depremden bir şekilde etkilenmiş kişilere iletebilirsiniz. Tüm kategorilerin listesini aşağıda fotoğraf olarak da paylaşıyorum. Yararlı olması dileğiyle. Dosya işte şurada: ( https://bit.ly/deprem-hafiza ) 👈

Geçtiğimiz hafta bir psikolojik ilk yardım listesi paylaşmış, herkesin psikolojik ilk yardım yapabileceğini vurgulamıştık. Psikolojik yardım kaynakları listesine de yine yukarıda paylaştığım dosyanın psikoloji sayfasından ulaşabilirsiniz.

Bu hafta psikoterapi serisinin 15. bölümünde, davranış terapisinin özelliklerine değiniyoruz. İyi okumalar.

Davranış Terapisi

Bireyin davranışını etkileyen çevresel faktörlerin yanı sıra bireylerin çevrelerine tepki verme biçimlerini de değiştirmeyi amaçlayan bir psikoterapi ekolü bu. Pavlovun Köpeği'ni düşünün, ne oluyordu orada? Köpek bir süre koşullanması şartıyla, ortamda et olmadan, zile de et varmış gibi tepki vermeye başlıyordu. Orada da tepkilere bakarak bir davranış değiştirme amaçlanıyor.

Davranış terapistleri, davranış terimini motor davranışları, fizyolojik tepkileri, duyguları ve bilişleri içerecek şekilde geniş bir şekilde tanımlıyorlar. Bilişsel psikolojinin kavramlarından bahsederken buralara yine değiniriz; tepki, duygu, davranış, beyin, biliş nedir, buralara biraz ışık tutarız.

Günümüzde ise birçok davranış terapistinin çalışmalarını bilişsel-davranışçı terapi (BDT) olarak adlandırdığını bilmekte fayda var. Ek olarak bu teknik - örneğin psikanalizle karşılaştırılırken - kanıta dayalı olduğu için ''bilimsel'', ''ampirik'', ''nesnel'' gibi sıfatlarla anılıyor.

Kuramlar davranış terapisini kullanıyorsa, hepsinde olan ortak özellikler nelerdir peki? Bu ortak özelliklere değineceğiz bugünkü bültende.

Davranış Terapisinin Özellikleri

1-Davranış Terapisi Davranış Değiştirmeye Odaklanır.

Uyumsuz davranışların sıklığını azaltmayı ve uyumlu/ yararlı davranışların sıklığını artırmayı amaçlar bu ekol. En nihayetinde amaç, danışanın davranış repertuarındaki esnekliği artırmaktır; böylece birey herhangi bir durumda daha geniş bir yanıt seçeneğine, bir nevi davranış kitine, sahip olur.

Buraya popüler kitaplardan Atomic Habits'teki ''Görünür Kıl'' ilkesi örnek verilebilir. Gerçekten de masamızda kalem varsa daha çok yazabiliyor, matara varsa daha çok su içebiliyoruz. Amacımızın nesnelerini görünür kılmak, bizim eyleme geçmemizi sağlıyor. Davranışımızı değiştirebiliyoruz böylelikle. Mis gibi davranışçı yöntem. Pavlovun Köpeği sen nelere kadirsin. Rrr...

2- Davranış Terapisinin Kökleri Ampirizme Dayanır.

Davranış terapistleri çalışmalarında bilimsel, hipotez odaklı bir yaklaşım benimsiyor. Sorunlu bir davranışa katkıda bulunan değişkenler hakkında spekülasyon yaparlar ve varsayımlarını bir dizi davranışsal değerlendirme yöntemiyle test ederler. Veri toplar ve hipotezlerini uygun şekilde revize ederler. Tedavi boyunca müdahalelerinin etkilerini değerlendirmek için kanıta dayalı yöntemler kullanırlar.

3- Bu Ekolde, Davranışların Bir İşlevi Olduğu Varsayılır.

Davranış terapisinde, tüm davranışlar ortaya çıktıkları bağlamlarda "anlamlı". Davranışların kısmen çevreden gelen pekiştirme ve cezalandırma kalıplarından kaynaklandığına inanılıyor. Para - çokomel gibi yani. Sorunlu davranışları - okula gitmek zorunda kaldığında ağlamak gibi - için ilgi gören ancak olumlu davranışları (olay çıkarmadan okula gitmek) için ilgi görmeyen bir çocuğun, daha fazla ilgi görmenin bir yolu olarak sorunlu davranışın sıklığını artırabileceği düşünülüyor.

Çoğunlukla davranışsal problemler kişinin kendisinden değil; daha ziyade, çevreden ya da birey ve çevrenin etkileşim yollarından kaynaklandığı düşünülür.

4- Davranış Terapisi, Bir Sorunu Başlangıçta Tetiklemiş Olabilecek Faktörlerden Ziyade Sürdüren Faktörleri Vurgular.

Davranış terapisi, - aynı psikanalizde olduğu gibi - bir danışanın bir soruna zemin hazırlamış olabilecek erken gelişimsel olayları tanımlamasına ve anlamasına yardımcı olmakla ilgilenmez. Bunun yerine, tedavi, çevredeki koşulların yanı sıra uyumsuz öğrenilmiş davranışları (meselâ, korkulan durumlardan kaçınma, önyargılı düşünme, öfke nöbetleri, erteleme) içerebilen davranışlar neden oluşuyor, sebeplerini bulup davranışları değiştirmeye odaklanır.

5- Davranış Terapisi Araştırmalarla Desteklenir.

Davranış terapisi (bilişsel davranıçşı terapi dahil), anksiyete bozuklukları, depresyon, yeme bozuklukları, şizofreni, bağımlılık, çocuklarda davranış bozuklukları ve daha birçok psikolojik bozukluk dahil olmak üzere çok çeşitli problemler için etkililiğini destekleyen çalışmalarla kapsamlı şekilde araştırılan metotları içeriyor.

6- Davranış Terapisi Aktiftir.

Aktif derken, terapistin aktifliği yani. Terapist sık sık tavsiye ve önerilerde bulunur. Başka bir deyişle yönlendiricidir. Danışan da tedavi süresince aktif olarak katılır, hem seans içinde hem de seanslar arasında ev ödevi olarak davranışsal stratejiler uygular. Örneğin, bir danışan, genel kaygı ve endişeyi azaltmak için günlük olarak gevşeme egzersizleri yapabilir veya klostrofobinin üstesinden gelmek için korku yeterince azalıncaya kadar tekrar tekrar kapalı yerlerle karşılaşma pratiği yapabilir.

Bazen bizim halkımızda şöyle yansımalar oluyor: ‘‘Yahu o kadar para verdik, sus pus oturdu 1 saat, anlıyorum dedi, 2 not aldı gönderdi beni…’’ Kısa sürsün istiyorsanız, çözüm arıyorsanız, yönlendirme bekliyorsanız davranış terapileri sizin için uygun olabilir belki.

7- Davranış Terapisi Şeffaftır.

2018'de Psychology Talks adlı bir etkinliğe katılmıştım. Bilişsel davranışçı terapist Ebru Şalcıoğlu, tekniğin kanıta dayalı olduğuna yaptığı vurguların ardından ''kendinin terapisti olmak'' fenomenine değinmişti. Bu ihtimal beni heyecanlandırmıştı lisansa başlarken, o günden beri aklımdadır bilişsel davranışçı terapi.

Tabii bu amaca erişebilmek, kendi terapistimiz olabilmek için, gerekli beceri setleri var. Sorunların danışan tarafından anlaşılması adına davranışsal bir model, her strateji için ayrıntılı bir gerekçe ve davranışsal tekniklerin nasıl kullanılacağına dair adım adım talimatlar vererek, bu becerileri kazandırmaya çalışıyor terapist danışanına.

Son olarak, davranışsal değerlendirme sırasında toplanan verilerin danışanla paylaşılması esas. Şeffaf bir yöntem diyebiliriz bu açıdan davranış terapisine. Danışan, tedavi hedeflerinin belirlenmesi ve her seans için gündemin belirlenmesi de dahil olmak üzere, terapi sürecinde aktif bir ortaktır. İlişki kurmak, ittifakta olmak da bu ortaklıktan geliyor.

Geçtiğimiz sayıda rasyonel duygucu davranış terapisine değinmiştik. Davranış terapisi şemsiyesinin altında birçok ekol olsa da, biz içlerinden birkacına dair fikir edinmeye, belki farkındalık kazanmaya çalışıyoruz.

Bitirirken

1- Bültene dair görüşlerinizi, aşağıdaki tek soruluk formu doldurarak ya da bu maili cevaplayarak belirtebilirsiniz:

https://tally.so/r/3jaN21

2- Bu psikoloji bültenini seveceğini düşündüğünüz kişiler varsa, kopyalayıp onlara kolayca iletebileceğiniz link aşağıda:

https://pavlovunkopegi.beehiiv.com/subscribe

3- Bülten aboneliğinden ayrılmak isterseniz, buraya tıklayabilirsiniz.

4- Önceki sayıları okumak isterseniz, buraya tıklayabilirsiniz.

5- Kahramanmaraş Depremleri İçerik Hafızası: https://bit.ly/deprem-hafiza

Haftaya pazar kahvaltı saatlerinde görüşmek dileğiyle,

Psikolojiye koşullu kalın.

PK | Umutcan

Kaynaklar

Kitaplar

Wedding, D., & Corsini, R. J. (2013). Current psychotherapies. Cengage Learning

Makaleler

Krasner, L. (1971). Behavior therapy. Annual review of psychology, 22(1), 483-532.

Görsel

Freepik üzerindeki pikisuperstar adlı üreticiden alındı.